Zorunlu Karşılık Nedir, Neden Artırılıp, Düşürülür?

"Zorunlu karşılık" bankaların, Merkez Bankası'nda bulundurmak zorunda oldukları mevduatların belirli bir yüzdesini ifade eder. Bu oran, bankaların likidite yönetimini düzenlemek ve finansal istikrarı sağlamak amacıyla belirlenir.

Detaylı olarak ele alındığında:

Zorunlu Karşılıkların İşleyişi

1. Tanım:

Zorunlu karşılık oranı, bankaların topladıkları mevduat ve benzeri yükümlülükler üzerinden Merkez Bankası'nda tutmak zorunda oldukları minimum rezerv miktarını ifade eder.

2. Amaç:

- Likidite Yönetimi:

Bankaların likidite risklerini azaltmak.

- Para Politikası:

Merkez Bankası, zorunlu karşılık oranlarını değiştirerek piyasadaki para arzını ve kredi hacmini etkileyebilir.

- Finansal İstikrar:

Bankaların ani para çıkışlarına karşı dayanıklılığını artırmak.

3. Hesaplama ve Uygulama:
- Oranlar:

Merkez Bankası, farklı yükümlülük türleri (mevduatlar, repo işlemleri, vb.) için farklı zorunlu karşılık oranları belirleyebilir.

- Dönemler:

Zorunlu karşılıklar genellikle belirli dönemlerde (örneğin haftalık veya aylık) hesaplanır ve tutulur.

4. Türler:

- TL Cinsinden Zorunlu Karşılıklar:

Türk Lirası cinsinden yükümlülükler için belirlenir.

- Yabancı Para Cinsinden Zorunlu Karşılıklar:

Döviz cinsinden yükümlülükler için belirlenir.

Uygulama ve Etkiler

- Para Politikası Aracı:

Merkez Bankası, ekonomiyi soğutmak istediğinde zorunlu karşılık oranlarını artırabilir, bu da bankaların kredi verme kapasitesini azaltır. Tersine, ekonomiyi canlandırmak istediğinde oranları düşürebilir.

- Bankaların Maliyetleri:

Zorunlu karşılık oranlarının yüksek olması, bankaların likit kaynaklarının Merkez Bankası’nda tutulması nedeniyle maliyet artışına neden olabilir.

- Finansal İstikrar:

Zorunlu karşılıklar, bankaların ani para çekimlerine karşı dayanıklılığını artırarak finansal sistemi daha sağlam hale getirir.

Özetle, zorunlu karşılıklar, bankacılık sektöründe likidite yönetimi, finansal istikrar ve para politikasının etkin bir şekilde yürütülmesi açısından kritik bir araçtır. Merkez Bankası'nın bu oranları dinamik bir şekilde yönetmesi, ekonominin farklı dönemlerinde farklı ihtiyaçlara cevap vermesini sağlar.

Kaynak; https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/TR/TCMB+TR/Main+Menu/Duyurular/Basin/2024/DUY2024-29?s=09