Dünya’nın Son 7 Günü

Tayvan’da, Çin’in baş belası William Lai, yemin ederek göreve başladı. Beklentilerin ötesinde sert ve cesur bir konuşma gerçekleştirdi. Çin Tayvan işleri ofisi adaya yönelik iki sert açıklama yaptı ama Çin ordusu sessiz kaldı. 3 gün sonra Çin ordusu adayı her tarafından kuşatarak Müşterek Kılıç tatbikatına başladı. Doğu Ordu Komutanlığı, tatbikatı; Tayvan’daki ayrılıkçılar için “ceza”, dış güçler için “uyarı” olarak nitelendirdi.

Tatbikat’ta fiili atış yapılmadı, lakin Tayvan tarafından yapılacak en ufak kışkırtmada, tatbikatın fiili savaşa çevrilmesi emri Doğu Ordu Komutanlığına verildi. Çin ordusu tatbikatın, her an fiili savaşa dönüşmesine hazır şekilde tatbikatı yürüttü. Bu istihbaratı alan ABD panikledi, ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Mathew Miller, ABD’nin ‘Tek Çin Politikası’na bağlılığını koruduğu açıklaması yaparak tarafları itidalli davranmaya çağırdı. Müşterek Kılıç tatbikatı gösteriyor ki Çin, Tayvan’ı işgale hazır ve bunu istediği an yapacak kudrette. ABD ise Pasifikte henüz hazır değil.

ABD Pasifikte hazırlık sürecini hızlandırmaya çalışıyor. Japon medyasına sızan bilgilere göre, ABD, Japonya ve G.Kore liderleri geçen seneki gibi bu yılda Camp David toplantısı planlıyorlar. Aynı zamanda üç ülke, önümüzdeki ay ilk defa ortak üçlü Sahil Güvenlik tatbikatları yapacaklar. Japonya Dışişleri ve Savunma Bakanları, Filipinlerli meslektaşlarıyla buluşarak, Karşılıklı Erişim Anlaşmasını görüşecekler.

ABD, Dış temsilciliklerine Çin’in hükümet ve ticari faaliyetlerini izlemekle yükümlü görevli atamaya başladı. ABD’nin 20 den fazla yurtdışı temsilciliğinde bu pozisyonda görevliler işe başlamış durumda.

Ticaret savaşı karşılıklı olarak devam ediyor. Çin Ticaret Bakanlığı, AB, ABD, Japonya ve Tayvan’dan ithal edilen bir mühendislik kimyasalının ithalatına yönelik anti-damping soruşturması başlattı. Bunun yanı sıra Avrupa’da, Çin’in yeni önlem alacağı ürünler üzerine bahisler açıldı. Bu konular sizleri de ilgilendiriyor, çünkü iki tarafın yapacağı hamleler üzerine sizler için büyük fırsat alanları oluşabilir.

İsrail, esirlerini kurtarmayı umarken, yeni esirler vermeye başladı. Hamas ile sıfır noktasından çatışan sözde İsrail’in elit kuvvetleri esir düşmeye başladı. İsrail, her zamanki gibi zayıflığını gizlemek için katliam yaptı, dün gece Refahta sivil mülteci kampını bombaladı. İsrail için zaman doluyor, hem Uluslararası Ceza Mahkemesindeki, hem BM mahkemesindeki gelişmeler, soykırımcı Netanyahu’yu çileden çıkarıyor. Gelecekte İsrail’i çok ağır fatura bekliyor. Dünya ülkeleri tek tek bağımsız Filistin devletini tanıyor. İngiltere çöküşü gördü, soykırımcı İsrail’e destek olduğunu gizleme telaşına kapıldı.

Rusya’nın Ukrayna’daki ilerleyişi hızlandı, Ukrayna’nın kayıpları artıyor. Ukrayna son bir haftada 11.205 asker kaybetti. Harkov’daki yerleşim yerleri bir bir düşüyor. Rusya’nın Güney’den ilerleyişi de hızlandı. Washington Post, Rusya’nın elektronik harpte Amerikan cephaneliğine nasıl üstün geldiğini yazdı. ABD tasarımı Excalibur mermilerinin hedeflerini vurma oranı yüzde 10'un altına düştü. Zelensky’de, Netanyahu gibi iktidarını devam ettirmek için ülkesini attığı ateşin farkında değil. Ukrayna acil ateşkes yapmazsa, yakında müzakere edecek toprağı kalmayacak.

Geçen hafta Slovakya Başbakanı Fico suikastinin sebebi netleşmemişti lakin geçen haftaki tahminim doğru çıktı. Fico son birkaç aydır AB ve ABD’nin Ukrayna’da yaptığı hesap hatalarını anlatıyordu. Suikast, Ukrayna’da barışa karşı olan bir fanatik tarafından gerçekleştirildi. Fico suikasti, AB ve ABD çizgisinde düşünmeyen, bu düşünceye eleştiri getiren liderlere mesaj niteliğinde. Blinken’in “masada değilseniz, menüdesiniz” tehdidini somutlaştıran bir hamle oldu.

Batı bloğu Afrika cephesini tamamen kaybetmiş durumda. Uganda devlet başkanı Felix Tshisekedi, Fransız haber kanalı LCI’ye; Kesinlikle! Afrika’nın gerçeklerini tam olarak anlamıyorsunuz, insan hakları konusunda neden bize ders vermeye geldiğinizi anlayamıyoruz.” Diğer taraftan ABD-Kenya ile ilişkilerini yükseltirken, Afrikalılar Biden’ın 2022’deki sözlerini hatırlattı.

Pasifik Cephesi

• Tayvan’da adanın yeni lideri olarak yemin eden Lai, yine bağımsızlık yanlısı Demokratik İlerleme Partisi’nden olan selefi Tsai Ing-wen’den daha sert bir konuşma yaptı. 2016'da başkan olan Tsai’nin aksine Lai konuşmasında 1992 mutabakatından hiç bahsetmedi. Lai bunun yerine Pekin’in Tayvan’ın resmi adını kullanarak “Çin Cumhuriyeti’nin varlığı gerçeğiyle yüzleşmesi” gerektiğini ve “Çin Cumhuriyeti ile Çin Halk Cumhuriyeti’nin birbirine tabi olmadığını” söyledi. Lai, “Tüm Tayvan halkı ulusumuzu korumak için bir araya gelmelidir; tüm siyasi partilerimiz ilhaka karşı çıkmalı ve egemenliği korumalıdır; ve hiç kimse siyasi güç karşılığında ulusal egemenliğimizden vazgeçme fikrini aklından bile geçirmemelidir” dedi.
• Çin, Tayvan’ın yeni lideri William Lai Ching-te’nin yaptığı yemin töreni konuşmasını “tehlikeli sinyaller” gönderdiği gerekçesiyle eleştirdi ve “Tayvan bağımsızlığına yönelik ayrılıkçı faaliyetlerin hiçbir şekline asla müsamaha göstermeyeceğini” söyledi. Dışişleri Bakanı Wang Yi de “Çin’in yeniden birleşme eğiliminin geri döndürülemez olduğunu” söyledi.
• Çin ordusu, donanması, hava kuvvetleri ve roket kuvvetlerini kapsayan tatbikatlar, William Lai Ching-te’nin Tayvan lideri olarak yemin etmesinden üç gün sonra, PLA’nın Doğu Ordu Komutanlığı tarafından dün (23 Mayıs) duyuruldu. Müşterek Kılıç 2024A adı verilen tatbikat Tayvan’ın ana adasının kuzeyinde, güneyinde ve doğusunda ve Tayvan Boğazı’nın yanı sıra dış adalarının yakınında gerçekleştiriliyor. Komutanlık, tatbikatın “bağımsızlık” isteyen Tayvanlı ayrılıkçı güçler için güçlü bir “ceza” ve dış güçlerin müdahale ve provokasyonlarına karşı ciddi bir “uyarı” olduğunu söyledi. PLA’nın bu seferki tatbikatı yeni abluka modelini uygulamaya odaklandı. Tayvan Savunma Bakanlığı bir açıklama yayınlayarak tatbikatı bölgesel barış ve istikrarı bozan bir provokasyon olarak nitelendirdi ve deniz, hava ve kara kuvvetlerinin hazır beklediğini ekledi.
• Filipinlerin, Çin ile arka planda yaptığı pazarlığın basına sızmasından sonra, pazarlığı yapan komutan günah keçisi ilan edildi. Çin ile BRP Sierra Madre sorununun çözümü için “yeni bir modeli” onaylayan Filipinli Koramiral Carlos, ordunun Wescom komutanı olarak görevinden alındı ve Carlos’un yerine resmen Tuğamiral Alfonso Torres Jr. atandı. Karar, geçtiğimiz günlerde Çin tarafı ile Carlos arasında 3 Ocak’ta yapıldığı iddia edilen bir telefon görüşmesinin dökümünün ortaya çıkmasının ardından geldi. Lakin Filipinlerdeki kaynaklar, Koramiral Carlos’a görüşme ve pazarlık iznini Devlet Başkanı Marcos ile görüşen Savunma Bakanının verdiğini söylüyor.
• Japon hükümetinin Temmuz ayında Japonya ve Filipinler’in dışişleri ve savunma bakanlarını bir araya getirerek Karşılıklı Erişim Anlaşması (RAA) ve Manila’ya silah ekipmanı ihracatı konusundaki müzakereleri daha da hızlandırmak amacıyla bir “2+2” toplantısı planladığı bildiriliyor.
• Yeni Kaledonya’daki isyanın asıl nedeni, Nikel! Macron geçen yıl oraya yaptığı bir ziyarette “Nikel Yeni Kaledonya için zenginliktir” dedi. “Ayrıca, altını çizerek söylüyorum, büyük bir yeniden sanayileşme çabası içine girdiğimiz bu dönemde Fransa ve Avrupa için önemli bir stratejik kaynaktır.” Bağımsızlık yanlısı partiler, işlenmemiş nikel ihracatı üzerindeki kısıtlamaları kaldıracak ve elektrikli araç bataryası üreten Avrupa fabrikalarına sevkiyat önceliği tanıyacak bir Fransız önerisine karşı mücadele ediyor. Bağımsızlık yanlısı partilerden birinin kurucu üyesi olan Ronald Frère, planı “Yeni Kaledonya’nın kaynaklarının kontrolünü yeniden ele geçirmek için yapılan bir sömürge anlaşması” olarak nitelendirdi.
• Macron huzursuzluğun ortasında Yeni Kaledonya’yı ziyaret etti. Toplam 270,000 kişinin yaşadığı Pasifik adalarında 13 Mayıs’ta patlak veren olaylardan bu yana yaşanan çatışmalarda altı kişi öldü, yüzlerce kişi de yaralandı. Fransa’dan 1.050 asker, polis ve ulusal güvenlik takviyesinin konuşlandırılmasından bu yana şiddet azaldı.
• Kyodo News haberine göre Joe Biden yönetimi Temmuz ayında Tokyo’daki ABD Büyükelçiliğine Çin’in hükümet ve ticari faaliyetlerini izlemekle görevli bir yetkili atayacağını bildirdi. Basında yer alan haberlere göre ABD Dışişleri Bakanlığı, Bangkok, Brüksel, Roma ve Sidney gibi şehirlerdeki ABD elçiliklerine Çin’i izlemekle görevli yaklaşık 20 benzer yetkili ekledi.
• G.Kore, Endonezya ile ortaklaşa yürüttüğü KF-21 savaş uçağı geliştirme programı, Jakarta’nın mali katkısını azaltarak başlangıçta kararlaştırılan miktarın sadece üçte birine indirmeyi teklif etmesinin ardından büyük bir gerileme ile karşı karşıya. 2016 yılında G.Kore ve Endonezya ortak geliştirme projesinde işbirliği yapmak üzere bir anlaşma imzalamıştı. Buna göre Jakarta, Endonezya Hava Kuvvetleri için üretilecek 48 uçak ve teknoloji transferi karşılığında 2026 yılına kadar 6.5 milyar dolar tutarındaki toplam geliştirme maliyetinin yüzde 20'sini karşılayacaktı. Ancak Endonezya’nın şu ana kadar sadece yaklaşık 218 milyon dolar ödemesi nedeniyle maliyet paylaşımı sorunları ortaya çıktı. Endonezya bu ayın başlarında başlangıçta 1.3 milyar dolar olarak kararlaştırılan katkı payını 436 milyon dolara düşürmeyi talep etti. Jakarta, mali payını azaltarak daha az teknoloji transferi alacağını söyledi. Maliyet indirimi buzdağının sadece görünen kısmı daha büyük sorun Endonezya’nın 48 savaş uçağı alma sözünü tutup tutmayacağı. Endonezya’nın son dönemde verdiği milyar dolarlık yeni uçak siparişlerinden dolayı G.Kore endişeli.
• Batı son birkaç yıldır Çin’in savunma ve yeşil teknolojiler için kritik öneme sahip madenler üzerindeki hakimiyetini kırmaya çalışıyor. Çabalarına rağmen Çinli şirketler daha baskın hale geliyor. Faaliyetlerini genişletiyor, arzı artırıyor ve fiyatların düşmesine neden oluyorlar. Rakipleri rekabet edemiyor. İsviçre merkezli madencilik devi Glencore, Paris’ten gelen mali yardım tekliflerine rağmen ayakta kalamayacağı sonucuna vararak bir Fransız toprağı olan Yeni Kaledonya’daki nikel tesisinin faaliyetlerini askıya alıyor. Batı Avustralya’da en az dört nikel madeni faaliyetlerini sonlandırıyor. ABD ve Avustralya’daki lityum projeleri, Çin’de ve Sahra altı Afrika’da üretimin artmasının ardından ertelendi ya da askıya alındı. Dünya’da Çinli şirketler tarafından yapılan lityum madenciliğinin payı 2018'de %14 iken bu yıl %35'e yükseldi. Aynı süre zarfında Çin’de yapılan lityum işleme oranı da 2018'deki %63 seviyesinden %70'e yükseldi.
• Çin tarım bakanı soruşturma altında. Tarım Bakanı Tang Renjian’ın “Komünist Parti disiplinini ve yasaları ciddi şekilde ihlal ettiğinden şüphelenildiği ve şu anda disiplin incelemesi ve denetim soruşturması geçirdiği” belirtildi.
• Çin Ticaret Bakanlığı, AB, ABD, Japonya ve Tayvan’dan ithal edilen bir mühendislik kimyasalının ithalatına yönelik anti-damping soruşturması başlattı. Ticaret Bakanlığı’nın poliformaldehit (POM) kopolimerini hedef aldı. POM kopolimeri, otomotiv parçaları, elektronik aletler ve endüstriyel makinelerden spor ve tıbbi ekipmanlara, boru bağlantı parçaları ve yapı malzemelerine kadar geniş bir kullanım alanına sahip bir termoplastiktir. Ayrıca bakır, çinko, kalay ve kurşun gibi metallerin yerini kısmen alabilmektedir. Avrupa Komisyonu da geçen hafta Çin’den gelen kalayla kaplanmış veya kaplanmamış yassı haddelenmiş demir veya çelik ürünlerine yönelik bir anti-damping soruşturması başlatmıştı.
• Çin Ulusal Bulaşıcı Hastalıklar Tıp Merkezi Direktörü Zhang Wenhong, “Son koronavirüs pandemisinin sona ermesinin ardından, tüm dünya aslında bir sonraki pandemiye hazırlanıyor” dedi. Çin şimdi iki büyüyen tehdit arasındaki kesişimi ele almak için yeni bir girişim başlatıyor: iklim değişikliği ve bulaşıcı hastalıklar. Zhang artık ısınan iklimin patojenlerin mutasyonu ve yayılması üzerindeki dolaylı etkisini inceleyen araştırmaların arttığını söyledi.
• Kore Su Kaynakları Şirketi’nin (K-water) Endonezya Nusantara’da bir su arıtma tesisi inşa etmek üzere Endonezya Bayındırlık ve İskan Bakanlığı ile ortaklık kurduğunu duyurdu. Anlaşma kapsamında K-water’ın Nusantara’nın 200.000 sakine su sağlamak üzere günlük 30.000 ton suyu arıtabilecek bir su arıtma tesisi inşa etmesi bekleniyor. Toplam proje maliyetinin 20.9 milyon $ ulaşacağı tahmin ediliyor.
• Güney Kore çip endüstrisini destekleyeceğini açıkladı. Devlet Başkanı Yoon Suk Yeol tarafından açıklanan 19 milyar dolara eşdeğer paket, büyük ölçüde devlet tarafından işletilen Kore Kalkınma Bankası aracılığıyla çip üreticileri ve tedarikçilerine çip altyapısına yatırım yapmaları için mali destek sağlamaya odaklanıyor.
• Toyota, Honda ve Nissan araç içi yazılım geliştirme konusunda birlikte çalışma planını değerlendiriyor. ABD’li ve Çinli otomobil üreticilerinin elektrikli araçlar için dijitalleştirme teknolojilerinde ilerleme kaydettiği bir dönemde, üç Japon araç üreticisi rakiplerinin yarattığı zorluklarla mücadele etmek için işbirliğine dayalı bir yaklaşım benimsemeyi hedefliyor. Bu girişim Suzuki, Mazda, Subaru ve Mitsubishi gibi diğer yerli otomobil üreticilerini de kapsayacak şekilde genişletilebilir.

Orta Doğu Cephesi

• Hamas, Refah’ta sıfır noktasından çatıştığı İsrailli askerlerin bir kısmını esir aldı. İsrail, caydırıcık silahı zayıfladıkça her zaman yaptığı gibi yine sivilleri hedef aldı.
• İsrail savaş kabinesi üyesi Benny Gantz, Başbakan Benjamin Netanyahu’nun Gazze’deki savaşı ele alışını sert bir dille eleştirdi ve Netanyahu’nun savaşı sona erdirmek ve iki milyondan fazla Filistinlinin yaşadığı bölgeyi güvence altına almak için bir plan ortaya koymaması halinde Haziran ayında hükümetten ayrılma tehdidinde bulundu. Netanyahu’nun ofisi eleştirilere hızla karşılık vererek Gantz’ın koşullarının İsrail’in savaşı kaybetmesine yol açacağını savundu.
• ABD ulusal güvenlik danışmanı Jake Sullivan üst düzey İsrailli yetkililere, hükümetlerinin Gazze’deki savaşı siyasi bir stratejiye bağlaması gerektiğini bir kez daha teyit etti. Sullivan İsrail’e Suudi Arabistan’da Veliaht Prens Muhammed bin Salman ile görüştükten sonra gitti.
• Norveç, İspanya ve İrlanda Çarşamba günü (22 Mayıs) yaptıkları açıklamada bir Filistin devletini tanımak için gerekli adımları attıklarını ve önümüzdeki haftalarda diğer ülkelerin de bunu takip etmesini beklediklerini ifade ettiler.
• Uluslararası Ceza Mahkemesi savcısı Pazartesi günü yaptığı açıklamada, İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu ve Savunma Bakanı Yoav Gallant’ın yanı sıra üç Hamas lideri hakkında uluslararası insancıl hukuku ağır bir şekilde ihlal ettikleri gerekçesiyle tutuklama emri çıkarılması için başvuruda bulunacağını duyurdu.
• Birleşmiş Milletler’in en yüksek mahkemesi Cuma günü İsrail’e, Gazze Şeridi’nde yüz binlerce sivilin ve Hamas militan grubuna bağlı birliklerin sığındığı Refah’ta Filistinli nüfusun tamamen ya da kısmen yok olmasına yol açabilecek askeri operasyonları durdurma emri verdi.

Ukrayna Cephesi

• Bu hafta Harkov Bölgesi’nde Staritsa ve Berestovoye, Donetsk Bölgesinde Belogorovka, Kleşeyevka ve Andreyevka Rus ordusunun kontrolüne geçti. Rus ordusuna göre Ukrayna ordusu son bir haftada 11.205 askerini kaybetti.
• Rusya, NATO’ya açık bir uyarı olarak nükleer tatbikata başladı. Rusya ilk kez taktik nükleer silahların kullanıldığı tatbikatları kamuoyuna duyurdu. Savunma Bakanlığı tarafından yapılan açıklamaya göre yeni tatbikatın ilk aşamasında nükleer kapasiteli Kinzhal ve Iskander füzeleri de dahil olmak üzere “stratejik olmayan nükleer silahların hazırlanması ve kullanılmasına yönelik pratik eğitim” öngörülüyor.
• Viktor Orbán Cuma günü yaptığı açıklamada, Macaristan’ın NATO’nun Moskova’nın işgalini püskürtmek için Ukrayna’ya daha öngörülebilir askeri destek sağlama planına karşı çıktığını ve Kiev’e yardım etmek için olası NATO operasyonlarında “katılımcı olmayan” bir pozisyon aldığını söyledi.
• The Washington Post tarafından elde edilen gizli Ukrayna iç değerlendirmelerine göre, Ukrayna’daki birçok ABD yapımı uydu güdümlü mühimmat, Rus sinyal bozma teknolojisine karşı koyamadı ve Kiev, etkinlik oranlarının düşmesinin ardından Batı tarafından sağlanan bazı silah türlerini kullanmayı bıraktı. Rusya’nın, Excalibur GPS güdümlü top mermileri ve 50 mil menzilli bazı ABD yapımı roketleri ateşleyebilen Yüksek Mobiliteli Topçu Roket Sistemi ya da HIMARS da dahil olmak üzere modern Batı silahlarının güdüm sistemlerini bozması, Ukrayna’nın topraklarını savunma kabiliyetini aşındırdı ve Kiev’deki yetkililerin silah üreticilerinden yükseltmeler almak için acilen Pentagon’dan yardım istemesine neden oldu. ABD tasarımı Excalibur mermilerinin başarı oranı, Ukrayna ordusu geçen yıl bunları terk etmeden önce, aylar içinde keskin bir düşüş göstererek hedeflerini vurma oranı yüzde 10'un altına düştü.
• Bulgaristan Cumhurbaşkanı Rumen Radev, Slovak lider Fico’nun barışa verdiği destek nedeniyle radikalleşmiş bir fanatik tarafından suikast girişimine uğradığına dikkat çekti. Avrupa’da diğer insanların görüşlerine karşı yerleşik bir hoşgörüsüzlük olduğunu göstermektedir. Birçok siyasetçi, parti ve medya, kendi pozisyonlarından farklı olan her sesi Rus yanlısı olarak göstererek buna katkıda bulunmuştur. Bu son derece adaletsiz ve Fico’ya yapılan silahlı saldırıda olduğu gibi olumsuz sonuçlara yol açıyor.

Afrika Cephesi

• ABD, askerlerini 15 Eylül’e kadar Nijer’den çekeceğini açıkladı.
• Uganda devlet başkanı Felix Tshisekedi, Fransız haber kanalı LCI’ye; Kesinlikle! Afrika’nın gerçeklerini tam olarak anlamıyorsunuz,” dedi. “Kültür açısından ne kadar uzak olduğumuzu görmek şaşırtıcı. Örneğin insan hakları konusunda neden bize ders vermeye geldiğinizi anlayamıyoruz.”
• 2022'deki ABD-Afrika Liderler Zirvesi’nde Biden, ABD’nin “Afrika’ya tamamen bağlı” olduğunu söyledi. Dünyanın en hızlı büyüyen kıtasının Amerikalı liderler tarafından göz ardı edildiğini ve eski günlerin geride kaldığını ilan etti. 2023'te kıtayı ziyaret etme sözü verdi ve ABD-Afrika Liderler Zirvesi’ndeki katılımcılarla sağlam ilişkiler kuracağına söz verdi. O zamandan bu yana geçen bir buçuk yıl içinde Biden Afrika’ya gitmedi sadece Afrikalı bir devlet başkanıyla bir telefon görüşmesi yaptı ve bu hafta Kenya lideriyle Oval Ofis toplantısına ev sahipliği yapıyor. Biden, gazetecilere verdiği demeçte “Yeniden seçildikten sonra Şubat ayında gitmeyi planlıyorum” dedi.
• Biden Kenya’yı önemli bir müttefik konumuna yükseltti. Biden Kenya’yı Sahra altı Afrika’da NATO üyesi olmayan ilk büyük müttefik yapma planını açıkladı. Bu adımla Kenya, aralarında İsrail, Brezilya ve Ukrayna’nın da bulunduğu 18 müttefik arasına katılarak, resmi bir güvenlik anlaşması olmasa da askeri ve diplomatik bağlarını güçlendirmiş olacak.

kaynak; https://chiefasiaofficer.substack.com/