Devlet Para Basabiliyorsa Neden Borç Alır?
Bu soruyu cevaplamadan önce, son dönemde, ortodoks iktisatçılar ile heterodoks iktisatçılarının ciddi anlamda tartıştığı ve iktisatta tekniği hesaplamadan düzenleme söylem ve yorumların yapıldığını görüyorum. Her para basmak enflasyon üretmez, paranın içselliği ve dışsallığı vardır. (Ortadoks iktisatçılar sadece içsellik üzerinden yorumlama yapıyor şuan.) Para arzı, içsellik ve dışsallık (içerisinde oluşturan birçok konuyu yeni tartışmalara açar) şuan için burda noktalayıp, konu başliğina tekrar dönüyorum.
Firmalar ödeme yapmak ve almak için bankaları kullanıyor.
Ne zaman Hazine bir çek keser (tahvil satışı) veya elektronik ödeme yapar, TCMB alıcının bankasının rezervlerini kredilendirir ve o banka da müşterisinin mevduat hesabına kredi verir, Hazine vergi ödemesi gibi bir ödeme aldığında TCMB, ödemeyi yapanın bankasının rezervlerini borçlandırır ve o banka da müşterinin hesabını borçlandırır, Hazine aldığından daha fazla ödeme yaparsa, TCMB banka rezervlerine net kredi verir (ve bu bankalar net yeni mevduat parası yaratır).
İşte akılları karıştıran şey şu.
Rezerv kredisi olmayanlar, ekstra rezervleri olan bankaların bunları TCMB fon piyasasında ödünç vermesi nedeniyle faiz oranları üzerinde yoğun bir baskı oluşturuyor. 2016’dan önce rezervler hiçbir şey kazanmıyordu, dolayısıyla fazladan rezerv bulunduran herhangi bir banka potansiyel geliri çöpe atıyordu.
Hesap, aldığı vergilerden fazlasını harcayarak, bono ve tahvil satıyor. Satışları TCMB yönetiyor. Tahviller doğrudan bankalara satıldığında, ödeme olarak rezerve edilir; bir emeklilik fonu, şirket veya hane halkı tahvil satın alırsa, bankanın rezervleri borçlandırılır ve banka da mevduatlarını borçlandırır.
TCMB, banka rezervlerini borçlandırdığında, Hazine’nin hesabına alacak kaydediyor. İşte! Hazine’nin TCMB’deki mevduat hesabına yükleme yapılıyor, böylece Hazine, TCMB’ye doğrudan tahvil satışı yasağını ihlal etmeden ödeme yapabiliyor.
Yukardaki döngüde, devlet çek keserek (tahvil satarak) oluşan döngüyü anlatmaya çaliştim. Şöyle düşünmek gerekiyor. Devlet (bir kurum, bir şirket) borcu alan ve ödeyen ise muhasebe birimi yani hazine. Şirketi kontrol eden yada belirli kurallar çevresinde yönetip sevk eden ise Mali Müşavir (TCMB). Devlet Kamu borç ve yapılanması,yatırımını finanse etmek için borç alır ve sonra o borcu vergi yolu ve diğer enstrüman, araçları kullanarak öder yada borcunu öteler. Devlet para basıyor ise neden borç alır konusunu net anlayabilmiş olmanılısınız.
Okuduğunuz için teşekkür ederim. 🙋♂️
